Pepa o Faamatalaga 2 Mati 2020; Sa fa’ataunu’uina le Fonotaga Fa’ale Tausaga a le aufaiiunite a le UTOS i le Potu Fono a le Faletupe o Atina’e a Samoa i le Aso Gafua, 2 Mati 2020 e talanoaina ai le lipoti fa’aletupe 2019.
O lea fonotaga faaletausaga sa tolopoina mai ia Tesema 2019 talu ai le fa’amai o le Misela.
O le fonotaga muamua lenei mo le Ofisa Sili fou o Pulega, Tevaga Viane Tagiilima lea sa saunoa e fa’afeiloai le Afioga i le Minisita o Tupe, le Komiti o Fa’atonu a le Kamupani o Puleaga a le UTOS ma le mamalu o le aufaiiunite na auai i le Fonotaga.
O le Tausi Mavaega, le susuga ia Taito John Roache mai le Tafailagi Trustee Ltd na na mu’ai saunoa.
Na saunoa Taito i le galulue vāvā lalata ai o le Tausi Mavaega ma le Komiti o Faatonu, fa’ape le Pulega a le Kamupani lea o lo’o gafa ma le fa’afaigaluegaina o seleni a le Aufaiiunite, e maua mai ai ni tupe fa’asili ma malu puipuia o nei teugatupe ma mulimuli tai i aiaiga ma ta’iala e tusa ai ma le Pepa o Feagaiga ma le Tulafono.
Na fa’amautinoa ai le foi le usitaia e le Kampunai o Pulega aiaiga mo le fa’afaigaluegaina o vaegatupe a le Fa’aputugatupe e pei ona tu’uina mai e le Faletupe Tutotonu a Samoa ma sa leai ni faiga fa’aalatua.
O le Afioga i le Minisita o Tupe, Sili Epa Tuioti na saunoa i le i le Saunoaga Autu o le fa’amoemoe ma tatala aloaia ai le fonotaga. Na ia saunoa i le mafua’aga na fa’atuina ai e le Malo le UTOS ma le aotelega o galuega ma fuafuaga alualu mamao a le Malo mo le UTOS.
O le fa’amoemoe autū, o le tu’uina atu lea o avanoa mo tagatanu’u Samoa uma, e aofia ai pisinisi a tagata Samoa, e mafai ai ona umia sea i totonu o oni fa’alapotopotoga a le malo. O le naunautaiga lava, ia to’atele le mamalu o le atunu’u, e aofia ai ma tagata Samoa o lo’o pāpā’a’ao ma aumau i atunu’u i fafo, e fa’aogaina lenei avanoa.
E atoa i le tausaga nei le sefulu (10) tausaga talu na fa’avae le UTOS ma ua tele le sao o lenei Fa’aputugātupe i le tamaoaiga o le tatou atunuu e ala lea i tupe fa’asili o lo’o tufatufa atu i aufaiunite, fa’apea vaegatupe toe tu’uina fa’atufatufa i le Malo.
I fa’amaumauga a le tatou Kamupani o le Pulega, ua sili atu ma le 3,000 le aufaiunite i le fa’aiuga o Ianuari 2020.
E ui na fa’asolo i luga nei fainumera pe a fa’atusatusa atu I le Lipoti Fa’aletausaga 2018; peitai e na o le 1.6% o le faitauaofai o tagata Samoa lenei fuai numera, o lo’o teufa’afaigaluega latou seleni i le UTOS.
O lea sa fautuaina ai le mamalu o le aufai’iunite sa iai i le Fonotaga ina ia fautua atu i o latou aiga ma uo ina ia fai loa ni a latou teugatupe i le UTOS, manū o lo’o taugofie le tau o le iunite.
Mo le silafia, e 97 sene le tau o le iunite sa i ai i le amataga, o lenei ua $1.69 sene le taua ua i ai nei, ma ua toe toe’ititi fa’aluaina le tau i totonu o le 10 tausaga o le UTOS.
O lo’o unaia e le malo le fa’aaoga ai auaunaga a le UTOS, e pei o le fesoasoani atu i nisi o fa’alapotopotoga tumaoti a le Malo, e mafai ona nōnō atu ai tupe mai le UTOS aua le fa’aleleia ai nisi o a latou auaunaga ma fa’atupe ai nisi o atina’e tetele. I lea faiga o lo’o maua mai ai tupe fa’aopo’opo mai tului o nei nōnōgatupe, e fa’atupula’ia ma fa’ateleina ai tupe maua mo le aufaiiunite.
Na saunoa fo’i le Afioga i le Minisita o Tupe i le naunau pea o le Malo ina ia ola lelei le UTOS aua le manuia o tagata nu’u lava o Samoa.
O nisi o avanoa sa tu’uina atu e le Malo i le UTOS e fa’afaigaluega ai ana vaegatupe i atina’e tetele a le Malo e aofia ai le umia o sea i le Samoa Submarine Cable Company Ltd ma le Bluesky Samoa.
Sa saunoa fo’i le Afioga le Minisita i le tulaga ua iai le Ofisa a le Komesina Maualuga o Samoa i Ueligitone, Niu Sila. E ui ina ua fai sina fa’atuai le fausiaina o le fale tele; ae o lo’o tumau pea ona ave le fa’amuamua i le UTOS, mo le fa’atupeina o lenei galuega. E tatau ona amatalia i lenei tausaga, ma o lenei atina’e e latalata lona tau i le $25 miliona tala.
Na fa’aogaina foi le avanoa e le Afioga ia Sili Epa e momoli atu ai le fa’afetai i le paia ma le mamalu o le aufaiiunite i le latou lagolago sua faifai pea i le UTOS, ma ua tele ni fa’amanuiaga ua maua mai ai.
Na faamae’a le saunoga a le Afioga le Minisita, e fa’afetai ai le Tausi Mavaega, le Taitaifono, ma le Komiti o Fa’atonu mo le pulega ma le aufaigaluega a le kamupani o pulega, mo galuega faatino i lenei tausaga fa’aletupe ua fa’amaeaina, ma ia tatalaina aloaia ai loa le fonotaga fa’ale tausaga lona iva (9) a le Fa’aputugatupe Teufa’afaigaluega o Mavaega Tausi a Samoa 2019.
Na tofia e le Tausi Mavaega, Taito John Roache le Afioga i le taitaifono o le Komiti o Fa’atonu a le Pulega, le Afioga ia Afoa Asiata Kolone Vaai na te ta’ita’ia le Fonotaga e tusa ai ma aiaiga o le Pepa o Feagaiga a le Mavaega Tausi.
Na saunoa le le Taitaifono i atina’e fa’atekinolosi; mo le taimi muamua, ua mafai nei e le aufaiiunite o lo’o aumau i atunu’u mamao ma Salafai ona maimoa ma feso’otai mai le fonotaga fa’aletausaga e ala i fa’asalalauga tu’usao i feso’otaiga televavave fa’aonapo nei.