MATA’ITU PUIPUIGA O SAMOA MAI LE FA’AMA’I PUA’A
Tusia: Taunuuga Toatasi
O lo’o fa’aauau pea ona mata’itu e le Matagaluega o Fa’ato’aga, Faigafaiva ma Lafumanu (MAF), puipuiga o Samoa, i le ono a’afia ai o a tatou lafu pua’a i le fa’ama’i o meaituāolō (African swine fever).
O āuga o lea fa’ama’i e mafai ona iloa pe a afai ua maualuga le vevela o se pua’a, le fia ai, mumū pa’u o taliga, manava ma vae, le au le fanau a aumatua, pua’i, manava tatā, mate i le va o le ono i le 13 aso talu ona a’afia.
O ia tapenaga a le Matagaluega, na saunoa i ai le Ofisa Sinia Autu ia Donna Ai’ulu o le Vaega o Lafumanu i Vailima, e ao lava ina fa’aauau pea le fa’alauiloa i le atunuu mo le silafia, o tapenaga o lo’o fa’atino e le Malo, ina ia a’afia tatou, a’o lea ua i ai tapenaga e puipuia mai ai i lea fo’i fa’ama’i.
“O lo’o fa’aauau pea galuega fa’alauiloa auā le fa’alauteleina o le silafia a le atunu’u i auala o puipuiga o lafu pua’a (tulou) mai a’afiaga o lea fa’ama’i.
“I lafu pua’a lava ia i Samoa, o lo’o ola maloloina lelei, ma o lo’o fa’aauau pea le gaosia o taumafa mai a’ano o meaituāolō i tulaga fa’apisinisi ma to’ona’i a aiga.”
Ua fa’amanino fo’i e Donna, e leai se tulaga o le a fa’apopole ai fua le atunu’u, ona e le’i o’o mai Samoa lea fa’ama’i, ae o le mataala ma mulimulita’i i fautuaga a le Matagaluega o lo’o fa’asalalauina i luga o televise, leitio ma nusipepa.
“O le fa’ama’i pua’a e a’afia ai lava na’o pua’a, a’o le Koviti – 19 e a’afia ai na’o tagata.
Ina ne’i ta’ina sesē le mamalu o le atunu’u i lea fa’ama’i o meaituāolō, ae e telē lava lona ‘ese’esega, a’o a’afiaga i le tamaoa’iga e tai tutusa lava, o le fa’aopoopo lea a Donna.
Mo se fa’ata’ita’iga a fai e a’afia se lafu pua’a (tulou) i le fa’ama’i o lona uiga o le a fa’alalo uma lena lafu, ona fa’aitiitia ai lea o meaituāolō e fa’atino ai fa’alavelave o aiga, nu’u ma le atunu’u.
O puipuiga e pei ona faaalia e Donna, o le a fa’alalo uma meaituaolo ua a’afia, ia tausisia aga tumama i le tausiaina o meaituaolo, o le a faamalosia taiala uma e manaomia e puipuia ai le aafia o atinae mai faama’i.
“E leai se vailā’au po’o se isi lava ituaiga fofō o lea fa’ama’i. Ae a mata’itu i taimi uma ma vave foia le pepesi pe afai e fa’amaonia le alia’e o āuga o le fa’ama’i i se lafu.
E leai sona a’afiaga mo tagata, ae na o a’afiaga o tulaga tau i le tamaoa’iga ma le fa’atinoina o fa’alavelave fa’ale-aganu’u ma le atina’eina o meaituāolō, o le fa’aopoopo lea a Donna.
“O lea faama’i e mafai ona pepesi mai meaituāolō o lo’o a’afia, agai i meaituāolō e le’o a’afia.”
O aano pua’a (tulou) o lo’o auina mai fafo mo mea taumafaga (aano pua’a mata ma oloa gaosi vela) e pei o sosisi, tapuvae pua’a, bacon, ham ma isi.
O aano ma oloa gaosi mai aano pua’a mo le fofoga taumafa o le mamalu o le atunuu lea o loo auina mai Amerika Samoa, Ausetalia, Niu Sila, Fiti, Hawaii ma Siamani.
Mo le u’unaia pea o le saogalemu o lafu pua’a mai lenei fa’ama’i, ua tu’ualalo mai ai foi le tama’ita’i Ofisa Sini Autu i le mamalu o le atunu’u, ina ia galulue fa’atasi e fa’amalosia ma u’unaia puipuiga e pei ona fa’asalalau fa’alaua’itele e le Matagaluega, ina ia mafai ona tete’e atu i le fiva Aferika o pua’a.