AFIOGA HON. FIAME NAOMI MATAAFA [PALEMIA]: Lau Afioga i le Fofoga Fetalai ma le pa’ia mauāluga o le Maota, o lea ua mae’a ona sufi le ao o fa’asuaga o manū ma momoli lapalapa o Mālō auā le tatou taulaga o le fa’afetai i le Atua i lenei taeao.
O le tatou fa’amua ma le fa’asagi lea i le tatou Matai Sili auā ua le tunoa faiva o Samea, i le folauga a le Palemene mai lenā tausaga ua mavae, lea ua tatou aulia manuia le ulua’i masina o lenei tausaga fou ma le amataga o le tatou galuega Fa’aPalemene.
Ou te fa’atulou atu i le pa’ia o le Maota i le afio o lau Afioga i le Sui Palemia ma Minisitā o le Kapeneta, le afio mai o le Ta’ita’i o le Itu Agai fa’apea Sui Usufono mamalu uma o le Maota.
Ou te fa’atulou atu i le tapuā’iga mau a lau Afioga i Le Ao Mamalu o le Mālō ma lau Masiofo, afifio Sui o le Fono a Sui Tofia, lau Afioga i le Fa’amasino Sili ma ali’i ma tama’ita’i o le Fa’amasinoga. O Ofisa Sili o Pulega o Matāgaluega ma Fa’alapotopotoga Tumā’oti fa’apea Pisinisi. Ia, ae a le pa’ia o le atunu’u ua tatou mafuta i lenei taeao. A’o le fa’afogafoga tapua’i mai a si o tatou atunu’u i afio’aga ma alalafaga. O pa’ia lava ia auā Tama ma ‘Āiga, o ‘Āiga ma a latou Tama, le mamalu iā Tumua ma Pule, Itu’au ma Ālataua, ‘Āiga i le Tai ma le Va’a o Fonotī.
Ou te fa’apa’i atu fo’i i le tapuā’iga a le Faigāmālō a Tutuila ma Manu’a, i le afio o lau Afioga i le Kovana Sili ma le pa’ia mauāluga o le Tafatolu o le Faigāmālō a Tutuila ma Manu’a. O le pa’ia lava lea auā le Faleagafulu ma le Nofo a Ma’opū, Sua ma le Vaifanua, Fofō ma Āitulagi, Itu’au ma Ālataua, Sa’ole ma le Launiu Saelua, pa’ia o le Motusā auā le afifio o Fa’atui ma le alalata’i o To’oto’o o le Fale’ula.
O pa’ia na o Samoa mai le fa’asouga o Ao ma le Atufolasa e afua mai Saua se’ia o’o atu i Fili ma Puletu’u.
Ae taula lava i le Atua auā le Susū o Ta’ita’i o Ekalesia, aemaise le nofo a Fa’afeagaiga i so’o se tovine i le atunu’u. Ou te fa’atalofa atu.
O lenei ua tu’u i le tai le sa folau o le Palemene o Samoa e fotufotua’i i galuega o le amataga o lenei tausaga. O ona nafa ma matāfaioi e filitagaga ai le tōfā ma le uta e sa’ilimafua ma fa’autuutu le salefu sigano auā Samoa ma lana tapuā’iga.
Sa tatou sa’ili i le Atua i le vaiaso o Tatalo ma Anapogi e pei ona tamua ai le toe amataina o galuega a le Mālō i lenei tausaga. O le tatou Papa ma le ‘olo mauāluga lea tatou te malu ai i aso fītā o le savaliga ma taimi o le taili o le loulouā aemaise le fa’atonu folau o le Agaga Pa’ia i lo tatou faiva i lenei tausaga ua amatalia.
Lau Afioga i le Fofoga Fetalai, o le vaogagana o folauga i luga o le vasa, afai e fisaga le Toelau ma se’e le Lauai, ona foe lea o pese ma lepa i le foe ae mapu i le to’o. Ae afai e gasegase le Toelau ona sapaitali lea i liu auā e toe togo malama i le aso fou.
Lau Afioga i le Fofoga Fetalai, ou te manatu o lenā fo’i ua e saunoa mai, ua lē toe po malaē i le pa’ia o lenei Maota, auā ua taia i le va’ai, ua maua i le fa’alogo le to’atugā ua i ai nei le Vaega Fa’a’upufai a le Fa’atuatua i le Atua Samoa ua Tasi [F.A.S.T.] lea o lo’o tu ai le Mālō lenei. Ma ua ou manatu, e ao ona fai atu se tala ma folasia i luma o lenei Maota so’u taofi a’o fa’afogafoga tapua’i mai si o tatou atunu’u. Ua tele fa’aāliga, fa’asalalauga ma tala fe’avea’i i lenei to’atugā, ae ao ona fa’amauina i le Maota Fono lenei le mea ua tupu ma a’afiaga fa’a’upufai aemaise o Pulega fa’aleMālō.
E tāliu ae popo’e ma e maitau toto’a aumā i so’u lagona fa’a-Ta’ita’i o le Mālō i le fa’afitauli ua tula’i mai. O le afuaga o lenei to’atugā ona o moliaga e fa’asaga i le Afioga iā Honorable La’auli Leuatea Polāta’ivao Fosi, o lē sa umia le tofi o le Minisitā o Fa’ato’aga ma Faigāfaiva. O le ā ou lē tautalagia au’ili’ili le felautoa’i o finagalo o Sui Usufono o le Vaega Fa’a’upufai o le Fa’atuatua i le Atua Samoa ua Tasi ae pe’ita’i, ou te fola manino taunu’uga o lenei matā’upu e o’o mai i lenei taeao.
Lau Afioga i le Fofoga Fetalai o le Maota o Samoa, le tapuā’iga a le atunu’u, ua va le fogāva’a i le Vaega Fa’a’upufai o le F.A.S.T. lea e tu ai le Mālō. Ua fa’aālia le finagalo o se Vaega o Sui Usufono o le F.A.S.T. ua tatau ona sui le Ta’ita’i ona ua lē fa’atuatuaina la’u ta’ita’iga. Ua fa’amuta nisi o Sui Usufono mai o latou Tofiga Minisitā ma Minisitā Lagolago, a ua fa’aatoa le Laulau a le Kapeneta e fa’aauau ai le galuega fa’ale-Pule Faatonu.
Lau Afioga i le Fofoga Fetalai ma le mamalu o le Maota, o le ā ta’atia le Itu o le Vaega Fa’a’upufai, ae ou te tautala i le Tofi Palemia, le Tofi na fa’atautōina ai a’u. O lo’o manino fa’asinomaga o le Tulafono, o le suia o se Faigāmālō, e afua atu i le Maota lenei i le finagalo o Sui o le Maota. O lo’o manino fo’i le Tulafono i le suia po’o le pa’ū o se Faigāmālō e avanoa ai loa le Palemia e fautuaina Le Ao o le Mālō e talo se Faigā Palota tele.
Ia, le pa’ia e, o le Maota o Samoa, o le mea lenei ua tupu e lē fou, na tupu fo’i muamua, lea e afio mai Tuila’epa, o a’u fo’i lenei. I le Paeā’iga o le 1982, na va ai fo’i le fogāva’a i le Vaega Fa’a’upufai e Puipuia Āiatatau a Tagata, o afuaga o na fo’i fe’ese’eseā’iga, o a’afiaga o Sui Usufono i tulaga tau le Tulafono, pe fesuia’i fa’atolu ea Palemia i lenā Nofoā’iga, ae fa’atini i le fa’ai’uga o le 1985, le tausaga muamua lenā o le Paeā’iga o le 1985 – 1988 ina ua suia le Mālō, sui i le finagalo o le Maota lenei. O taunu’uga na o le malepe o se Vaega Fa’a’upufai o lo’o tu ai le Mālō ina te’i ua taumate le Maota po’o fea o tata’i i ai so’u taofi fa’a-Ta’ita’i, fa’a-Palemia. Ou te fa’ailoa manino atu ma le fa’aaloalo, ua ou nofo sauni fa’atasi ma la’u Kapeneta e talia se finagalo o le Maota i le matā’upu o le fa’atuatuaina o le Mālō i le fa’atinoga o’oo’o ua fofola mai e le Tulafono.
A’o le taimi lenei, o lo’o o’u galue pea ma le Kapeneta e fa’aauau le fa’afoeina o galuega a le Pule Fa’atonu, ma fa’asolo mai le pitolā’au a le Fono Faitulafono. Lau Afioga i le Fofoga Fetalai ma le tatou Maota, o lo’o ta’atia nei i le Laulau a le Maota nisi o Tulafono tāua ma nisi o lo’o tapena mai e pei o le suiga o le Tulafono Fa’avae, le Tulafono o Fa’amasinoga o Fanua ma Suafa ni Teuteuga o le Tulafono o Faigā Palota, le fetu’unā’iga o nisi o Matāgaluega auā lava le fa’aleleia o le ‘anofale ma le auaunaga mo le atunu’u lautele. O le isi fo’i Tulafono i tausaga ta’itasi, o le Tala Fa’atatau Autū o le Tupe. O le vala lea, i galuega fa’asolo mai i le Palemene e le Pule Fa’atonu, e avanoa ai fo’i le Mālō e fa’apea atu i le Maota lenei, o se matā’upu lenei o le fa’atuatuaina. A pāsia le matā’upu a le Pule Fa’atonu po’o le Mālō, fa’aauau le Mālō. Ae peita’i, a pa’ū le mau a le Mālō, o le pa’ū fo’i lenā o le Faigāmālō ma avanoa ai loa le Palemia e fautuaina Le Ao o le Mālō mo se Poloā’iga e fa’ata’ape le Palemene ae alo le atunu’u mo se Faigā Palota tele.
Lau Afioga i le Fofoga Fetalai ma le mamalu o le Maota, o a’afiaga ua aliai mai i le Tafatolu o le Mālō ona o le Pule po’o le Malosi Fa’apolokiki ua lē ‘alofia, aemaise i le aufaigaluega a le Mālō ma nisi o tofiga fa’apitoa.O i latou ia e tua i ai le Mālō e fa’atino galuega ma le tautua i le atunu’u e fa’aāoga ai tomai ma agava’a ‘ese’ese sa a’oa’oina ai latou i so’o se matātā o lo’o auauna ai. A’o tatou o Sui Usufono, o Ta’ita’i e tofia mai e le atunu’u e fa’afoe le Mālō, e fesuia’i tatou i le finagalo o Itumālō ae tumau pea le aufaigaluega e fa’aauau le tautua iā Samoa.
I le vasega o Fa’auluuluga ma le loaloa o le aufaigaluega a le Mālō, ia fa’aauau pea le galuega auā le tautuaina o si o tatou atunu’u. Tula’i ma tau’ave o outou tiute, matāfaioi, ma Pulega fo’i faale-Tulafono, ae ta’oto mai pea matā’upu ua lagalagā nei i Sui Usufono o le Maota, o si ā matou matāfaioi lenā.
Le pa’ia e, o le atunuu ma lau tapuā’iga, o le ā sa outou fa’afofoga i le gasegase a Mālō ua numia ai le amataga o galuega i lenei tausaga fou? Matou te momoli atu malu i pu’ega. O aga ia o le tatou soifuaga, o aso ua to’a lelei, o aso fo’i ua souā. Peita’i, o ituaso e matagia ai la tatou folauga, tatou te manatua ai pea le fa’apogai o le tatou Fa’avae o le Atua lea. Ae lautua Samoa i lau tōfā sa’ilimālō ma le fa’autautaga loloto e nofo lelei ai le atunu’u i le avafatafata ma le fealoaloa’i ae ‘apo e le Pule fa’ale-Tulafono.
Lau Afioga e, i le Fofoga Fetalai, le mamalu e, o le Maota, o la’u ta’ita’iga e taunapa lava i le Tulafono e fa’afoe ai le galuega. O le Tulafono, o le malu lea mo tagata Samoa uma, ma e tulaga tutusa uma tagata i luma o le Tulafono.
Le pa’ia e, o le Palemene, o le tatalo, ia tuli i luma so tatou ai, e ui ina ‘ese’ese Vaega Fa’a’upufai po’o ua vāea fo’i ma fe’ese’esea’i le lotoifale o Vaega Fa’a’upufai, ae o le tatou fatuā’iga tausi, o le Fono Aoao lenei Faitulafono. E ui fo’i ua lanu faigā ‘upufai i le fe’itaga’i ma le fetuatuana’i, a’o lea lava e iā tatou le fofō o nei lu’itau.
O le ā le fofō?
Faimai Paulo iā Timoteo, “Auā ua lē foa’iina mai e le Atua iā te i tatou le Agaga e mata’u ai, pe fefe ai, a’o le agaga e fa’amalosi ai ma alofa ai, ma pulea ai o tatou loto.”
Lau Afioga i le Fofoga Fetalai, ou te fa’afetai atu mo lo’u avanoa. Ia manuia le alofaiva o le Palemene i le amataga o galuega o lenei tausaga, ia manuia lenā Itu o le Maota i lau Afioga i le Ta’ita’i o le Itu Agai ma Sui Usufono mamalu uma o le Palemene. Ia manuia le Sui Palemia ma le Kapeneta, Fa’auluuluga o Matāgaluega ma le aufaigaluega a le Mālō, o Fa’alapotopotoga Tumā’oti ma le Vaega o Pisinisi. Manuia le pa’ia o le atunu’u ua tatou mafuta i lenei aso, aemaise o le tapua’i fa’afogafoga mai o Samoa i ona tulaga fa’alupe.
Lau Afioga i le Fofoga Fetalai ma le fa’aaloalo, Ou te fa’ata’atia aloā’ia lenei Saunoaga Fa’aMinisitā i luga o le Laulau-a-Fono a le Palemene mo ana fa’amaumauga.
Ma lo’u fa’aaloalo.
******************

See insights and ads
All reactions:
168Savali Newspaper and 167 others